Phải thay đổi cách dạy và cách đánh giá người học cho phù hợp với sự phát triển của Al, trong đó có sự hiện diện của ChatGPT

Hiện tượng ChatGPT

GS Klaus Schwab (người Đức) cha đẻ về tư tưởng và định hình thiết kế cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (CN 4.0) không chỉ ở nước Đức mà còn chỉ ra cho xu thế toàn cầu.

Vào năm 2018, ông đã dự đoán sự phát triển trí tuệ nhân tạo (Al) sẽ bùng nổ mạnh mẽ trên toàn cầu vào trước năm 2025. Và đến hôm nay, chỉ ít tháng cuối năm 2022 và đầu năm 2023 đã xuất hiện hiện tượng ChatGPT, một trận bão công nghệ Al đang càn quét trên quy mô toàn cầu. Đây là minh chứng làm sáng tỏ khả năng tiên đoán tuyệt vời về lĩnh vực khoa học công nghệ Al của GS Klaus là hoàn toàn chính xác.

ChatGPT là gì mà nó đang gây sốt trên thế giới? Đây đơn giản như là một trang web để người ta vào đấy hội thoại, tìm hiểu thông tin thông qua tương tác với một người máy (robot hay bot).

Mọi người đều nhắc nhau: Cái gì mà nghĩ không ra, cứ lên internet mà tra Google. Google cũng là một trang web ra đời năm 2003 là một công cụ tìm kiếm rất hữu ích và có số người truy cập rất đông hiện nay. Cũng là lĩnh vực Al nhưng ChatGPT “quái kiệt” hơn nhiều Google.

Chúng ta đã biết, những thập niên đầu thế kỷ XXI, nhiều công ty công nghệ lớn toàn cầu đã dốc tiền của vào nghiên cứu để cho ra đời các ứng dụng chuyên biệt như: Al game; Al quân sự; Al làm máy bay; AL văn hóa.. nhưng chưa có Al ngôn ngữ đủ mạnh cho tới năm 2017.

Al GPT điển hình của nó là hệ thống ChatGPT. Trong đó GPT nghĩa là “Chương trình sinh chữ đã được huấn luyện theo phương pháp Transformer” của OpenAl – một công ty thành lập năm 2017 bởi người trẻ 37 tuổi, Sam Altman (người Mỹ) cùng hợp tác với tỷ phú Elon Musk (người Mỹ)

ChatGPT được người ta huấn luyện đạt tới mức độ hiểu kỹ càng sâu sắc ngôn ngữ chữ viết của con người, không kém gì một người thông minh. ChatGPT lúc đầu được “giam giữ” trong phòng nghiên cứu và các nhà khoa học trao cho nó, huấn luyện nó biết xử lý ngôn ngữ và phải đọc, phải thuộc hàng tỷ từ-câu và lượng lớn văn bản chữ viết của con người lấy trong các Wikipedia, bách khoa toàn thư hay hàng triệu tờ báo lớn công khai của nhiều nước với nhiều ngôn ngữ khác nhau trên thế giới.

ChatGPT có thể giúp con người soạn thảo mọi văn bản trong một thời gian ngắn như: Viết các diễn văn, hoàn thành một khóa luận tốt nghiệp, làm các bài tập cho học sinh, soạn giáo án cho giáo viên, biết làm thơ, viết nhạc và giúp tra cứu các văn bản ngôn ngữ ở nhiều lĩnh vực trong đời sống con người …

Dùng ChatGPT có kiểm soát

ChatGPT là sản phẩm của khoa học công nghệ là kết quả của tài năng con người, nên không thể hoàn thiện, không thể thông minh hơn và thay thế được con người, nhất là về khả năng tư duy nhận thức. Đành rằng có những chức năng hoạt động của não bộ có thể kém Al ngôn ngữ về tốc độ xử lý và khả năng lưu giữ thông tin hơn hẳn con người.

Mục tiêu của Al phải là giúp học tập có chất lượng, nhận thức đúng, giải quyết vấn đề trọn vẹn và suy luận logic chặt chẽ và sáng tạo. Rất tiếc ChatGPT chưa có thể làm tốt các nhiệm vụ này. ChatGPT ra đời, thật sự kéo theo buồn vui lẫn lộn cho con người.

Thứ nhất: Hạn chế chết người của ChatGPT là không biết câu trả lời của mình là “đúng” hay “sai”. Vì tính đúng – sai là tương đối với con người. Thậm chí người ta còn ghét nhau vì cho rằng cái này là đúng nhưng lại sai với người kia. Con người đã vậy thì sản phẩm của con người sản sinh ra thì khó có thể tốt hơn được. Bên cạnh đó, tài liệu để huấn luyện cho ChatGPT lại mang ý thức chủ quan của từng cá nhân con người khi viết ra văn bản gốc ấy.

Thứ hai: Giáo dục là giáo dục thành người có nhân cách, trong đó đức tính trung thực là cực kỳ quan trọng. ChatGPT dễ làm cho các nhà trường đạo văn, nảy tính lười nhác, không sáng tạo trong học tập. Giáo dục nhiều nước lo ngại về tính liêm chính trong học thuật khi được sử dụng rộng rãi ChatGPT.

Thứ ba: ChatGPT thiếu trí tuệ cảm xúc, hạn chế khả năng suy luận phi nhận, hạn chế sự đồng cảm, ít bản sắc cá nhân và thường làm cho người ta ra quyết định không trên cơ sở đạo đức.

Bất chấp những hạn chế, hệ thống ChatGPT vẫn cứ tồn tại rộng rãi vì người dùng không phải trả phí và thực tế nó đang có sức mạnh. Người ta thấy có hai hướng phát triển khoa học máy tính trước hiện tượng xuất hiện của ChatGPT:

Tạo ra những công cụ tương tự nhưng mạnh hơn ChatGPT. Nhiều gã khổng lồ Al đã tung ra nhiều bot kiểu như ChatGPT. Công nghệ Al mô phỏng não người nếu càng tinh vi, càng giống đặc điểm người, mang “tính người” thì càng tốt. Sự cạnh tranh khốc liệt giữa các thế hệ bot kiểu ChatGPT sẽ đẩy nhanh công nghệ Al ngày một phát triển.

Lấy Al chế ngự Al, nghĩa là tìm cách để kiểm soát, kiềm chế được ChatGPT. Phương châm phải là vừa sống chung vừa tìm cách giảm thiểu lỗi hiện có của ChatGPT, theo kiểu phát huy điểm mạnh và hạn chế điểm yếu của ChatGPT. Xu hướng chung của nhiều quốc gia là dùng ChatGPT có kiểm soát với hành lang pháp lý rõ ràng và được các nhà trường chấp nhận và tuân thủ.

ChatGPT được coi là công cụ có giá trị cho học sinh tham khảo để nâng cao hiểu biết các môn học khác nhau, giúp giáo viên có bản thảo thô của một giáo án hay gợi ý một phương án dạy học…

Có điều, ranh giới của ChatGPT là người bạn tốt giúp nhau học tập và cũng sẽ trở thành giúp bạn gian lận trong học tập, là rất mong manh. Nhà trường phải chủ động đánh giá xem tính trung thực của các ấn phẩm nghiên cứu, mức độ sáng tạo và đậm chất con người của người viết đến đâu.

Rõ ràng, con người vẫn là trên hết dù Al có phát triển tới mức độ nào, đồng nghĩa nhà trường truyền thống luôn luôn tồn tại và không thể mất đi để thay bằng nhà trường ảo. Việc cần làm là chúng ta phải thay đổi cách dạy và cách đánh giá người học cho phù hợp với sự phát triển của Al trong đó có sự hiện diện của ChatGPT.